បំណុល គឺជានយោបាយការទូត។ ប្រទេសចិន ត្រូវបានគេកត់សម្គាល់ថា ប្រើប្រាស់បំណុលជាអន្ទាក់ដើម្បីគ្រប់គ្រងប្រទេសក្រីក្រដែលជាកូនបំណុលរបស់ខ្លួន។ ចិន គ្រប់គ្រងប្រទេសជាកូនបំណុលរបស់ខ្លួនដោយប្រើប្រាស់ប្រទេសទាំងនោះឲ្យគាំទ្រគោលនយោបាយរបស់ចិន ទាំងនៅថ្នាក់ជាតិ និងថ្នាក់អន្តរជាតិ និងថែមទាំងប្រើប្រទេសជាកូនបំណុលនោះដើម្បីផលប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួន។
ប្រទេសក្រីក្រជាច្រើននៅក្នុងទ្វីបអាហ្វ្រិក និងអាស៊ី បានផុងខ្លួនក្នុងអន្ទាក់បំណុលនេះ ដោយសារតែការខ្ចីលុយពីចិនពុំមានលក្ខខណ្ឌស្មុគស្មាញដូចប្រទេសសេរី ដែលតម្រូវឱ្យប្រទេសជាកូនបំណុលត្រូវគោរពសិទ្ធិមនុស្ស ជាដើម។ កម្ពុជា គឺជាប្រទេសមួយក្នុងចំណោមប្រទេសក្រីក្រទាំងនោះដែលកំពុងរំកិលខ្លួនចូលក្នុងអន្ទាក់បំណុលរបស់ចិនកាន់តែជ្រៅ។
សហគមន៍អន្តរជាតិ និងខ្មែរអ្នកស្រឡាញ់ប្រជាធិបតេយ្យ បានហៅលោក ហ៊ុន សែន ជាមេដឹកនាំផ្ដាច់ការនៅកម្ពុជា។ ពាក្យផ្ដាច់ការនេះហាក់ដូចជាធម្មតាសម្រាប់ពលរដ្ឋខ្មែរទូទៅ ជាពិសេសសមាជិកគណបក្សប្រជាជនថ្នាក់ក្រោមៗដែលកំពុងរស់នៅក្នុងភាពក្រីក្រ។
ដោយឡែកលោក ហ៊ុន សែន ហាក់ដូចជាមានមោទកភាពចំពោះពាក្យនេះទៅវិញ ព្រោះលោកត្រូវបានគេហៅថាបុរសខ្លាំងនៅកម្ពុជា។ ប៉ុន្តែអំពើផ្ដាច់ការរបស់លោក បានបំផ្លាញគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យ និងសេដ្ឋកិច្ចក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
មជ្ឈដ្ឋានខ្លះលើកហេតុផលថា ដោយសារតែអំពើផ្ដាច់ការរបស់លោក ហ៊ុន សែន នេះហើយបានជាធ្វើឲ្យពលរដ្ឋខ្មែររស់នៅក្នុងសង្គមមួយប្រកបដោយហិង្សា អយុត្តិធម៌សង្គម គ្មានសេវាសាធារណៈប្រកបដោយគុណភាព គ្មានការបម្រើ និងការការពារពីរដ្ឋាភិបាលឡើយ។
ផ្ទុយទៅវិញ មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលមានតែសម្លុតបំភ័យ រំលោភដីធ្លី និងសិទ្ធិផ្សេងៗរបស់ពលរដ្ឋ ប្រើអំពើហិង្សាលើពលរដ្ឋ និងបំផ្លិចបំផ្លាញធនធានជាតិតាមទំនើងចិត្ត។
ដូចគ្នានេះដែរ ដោយសារតែអំពើផ្ដាច់ការរបស់លោក ហ៊ុន សែន បណ្តាប្រទេសសេរីបានកាត់ផ្ដាច់ជំនួយផ្សេងៗ និងបានកាត់បន្ថយប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធសម្រាប់ការនាំទំនិញពីកម្ពុជាចូលទៅកាន់ទីផ្សាររបស់ពួកគេ។ បន្ថែមលើនេះ ក្រុមហ៊ុនធំៗនៃបណ្តាលប្រទេសសេរីទាំងនោះ ក៏មិនហ៊ានមកវិនិយោគក្នុងប្រទេសកម្ពុជាដែរ ដោយសារអំពើពុករលួយខ្លាំងក្លាក្នុងប្រព័ន្ធតុលាការ និងរដ្ឋាភិបាល ព្រមទាំងការគាបសង្កត់លើអ្នកជំនួញពីសំណាក់ក្រុមគ្រួសារអ្នកមានអំណាច ជាពិសេសគ្រួសារត្រកូល «ហ៊ុន»។
ដូច្នេះ អំពើផ្ដាច់ការរបស់លោក ហ៊ុន សែន បានបង្កើតនូវសេចក្តីឈឺចាប់ដល់ពលរដ្ឋខ្មែរ និងបានធ្វើឲ្យបាត់បង់ប្រាក់ចំណូលរបស់ជាតិ និងរបស់ពលរដ្ឋ។ និយាយដោយខ្លី និងងាយយល់ អំពើផ្ដាច់ការរបស់លោក ហ៊ុន សែន មានន័យថាបំផ្លាញខ្មែរ។
ដោយសារអំពើផ្ដាច់ការមានផលប៉ះពាល់បែបនេះហើយ ទើបសហគមន៍អន្តរជាតិបានព្យាយាមចំណាយលុយរាប់ពាន់លានដុល្លារដើម្បីកសាងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា តាមរយៈកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស នាឆ្នាំ១៩៩១។
សារព័ត៌មាន NIKKEI Asia បានចុះផ្សាយកាលពីខែសីហា ឆ្នាំ២០១៨ ថា កម្ពុជាបានទទួលជំនួយពីសហគមន៍អន្តរជាតិចំនួនជាង ២០ពាន់លានដុល្លារចាប់តាំងពីដើមទសវត្សឆ្នាំ១៩៩០ មក ដើម្បីកសាងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យមួយបន្ទាប់ពីបញ្ចប់សង្គ្រាមស៊ីវិល។ ដូច្នេះ សកម្មភាពបំផ្លាញលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យចុងក្រោយរបស់លោក ហ៊ុន សែន ក្នុងឆ្នាំ២០១៧ គឺជាការបំផ្លាញថវិកា និងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់សហគមន៍អន្តរជាតិ រួមទាំងការលះបង់របស់ក្រុមអ្នកប្រជាធិបតេយ្យខ្មែរដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ផងដែរ។
ការបំផ្លាញគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យនេះ មិនគ្រាន់តែជាការរំលោភកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីសប៉ុណ្ណោះទេ តែវាក៏ជាការរំលោភលើកិច្ចសន្យាទទួលជំនួយពីសហគមន៍អន្តរជាតិនានា ដែលរដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន បានចុះហត្ថលេខាថាខ្លួននឹងលើកស្ទួយលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងការគោរពសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា។ ដោយជាប់កិច្ចសន្យាបែបនេះហើយ ទើបបណ្តាប្រទេសសេរីដែលជាម្ចាស់ជំនួយរមែងជំរុញ និងរំឭករដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន អំពីកាតព្វកិច្ចរបស់ខ្លួនដែលមានចែងនៅក្នុងកិច្ចសន្យានៃការទទួលជំនួយនោះ ហើយថែមទាំងព្រមានកាត់ផ្ដាច់ ឬបញ្ឈប់ការផ្តល់ជំនួយផ្សេងៗទៀត។
ក្នុងខណៈដែលរងសម្ពាធពីបណ្តាលប្រទេសសេរីដោយសារតែអំពើផ្ដាច់ការរបស់ខ្លួន លោក ហ៊ុន សែន ងាកទៅឱបយកចិត្តចិន ដើម្បីបានទទួលជំនួយ ជាពិសេសលុយកម្ចីពីប្រទេសកុម្មុយនីស្តមួយនេះ ដែលជាការថ្នូរនឹងការបម្រើនយោបាយ និងផ្តល់សិទ្ធិឱ្យចិន អាចធ្វើអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ បន្ទាប់មក លោក ហ៊ុន សែន ចាប់ផ្តើមប្រកាសថា ការខ្ចីលុយពីចិន គឺមានភាពស្រួលជាងប្រទេសសេរី ព្រោះចិនគ្មានដាក់លក្ខខណ្ឌអ្វីទាំងអស់។ ជាការពិត ប្រទេសចិន មិនដែលដាក់លក្ខខណ្ឌការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យអ្វីមែន ប៉ុន្តែចិនដាក់លក្ខខណ្ឌឲ្យប្រទេសដែលជាកូនបំណុលបម្រើនយោបាយ និងសេដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួន។ បន្ថែមពីលើនេះ ចិនក៏មិនដែលខ្វល់ពីទុក្ខវេទនារបស់ពលរដ្ឋដែលរងការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សនៅក្នុងប្រទេសដែលជាកូនបំណុលរបស់ខ្លួននោះដែរ។ ជាក់ស្តែង គឺរបបខ្មែរក្រហមធ្លាប់ទទួលជំនួយ និងការគាំទ្រគ្រប់យ៉ាងពីចិន ហើយរបបយង់ឃ្នងនោះបានរំលោភសិទ្ធិមនុស្សយ៉ាងសាហាវ ព្រមទាំងសម្លាប់រង្គាលនូវពលរដ្ឋខ្មែរប្រមាណពីរលាននាក់ នាចុងទសវត្សឆ្នាំ១៩៧០ តែចិន មិនខ្វល់អ្វីទាំងអស់។
ផ្ទុយទៅវិញ ប្រទេសសេរីតែងតែផ្សារភ្ជាប់លក្ខខណ្ឌនៃការទទួលជំនួយ ឬលុយកម្ចីរបស់គេទៅនឹងការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យ ដើម្បីអត្ថប្រយោជន៍ប្រជាពលរដ្ឋ និងសង្គមយូរអង្វែង។
ប៉ុន្តែលោក ហ៊ុន សែន មិនត្រូវការលក្ខខណ្ឌបែបនោះឡើយ ព្រោះលោក ហ៊ុន សែន ជាជនផ្ដាច់ការដែលចូលចិត្តជិះជាន់ពលរដ្ឋ និងបំផ្លាញជាតិ ដូចជាការប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយជាដើម។ ដូច្នេះ អ្វីដែលលោក ហ៊ុន សែន ចង់បាន គឺផ្ទុយពីគោលការណ៍របស់ប្រទេសលោកសេរី ជាពិសេសសហរដ្ឋអាមេរិក។
នេះជាមូលហេតុចម្បងមួយដែលនាំឲ្យលោក ហ៊ុន សែន ធ្វើយុទ្ធនាការប្រឆាំង និងអុចអាលពលរដ្ឋខ្មែរឲ្យមានការរើសអើងនឹងអាមេរិក។ ដើម្បីជាឧទាហរណ៍ គេអាចលើកយករឿងបំណុលអាមេរិកដែលកម្ពុជាបានខ្ចីក្នុងសម័យរដ្ឋាភិបាលលោក លន់ ណុល មកធ្វើការវិភាគ។
កម្ពុជាបានខ្ចីលុយពីសហរដ្ឋអាមេរិកចំនួន ២៧៨លានដុល្លារអាមេរិក នាដើមទសវត្សឆ្នាំ១៩៧០។ បំណុលនោះបានកើនឡើងជាងពីរដង ដោយសារតែការប្រាក់ និងការខកខានមិនបានបង់រំលស់ក្នុងរយៈពេលជាង ៤០ឆ្នាំកន្លងមកនេះ។
កាលពីខែមេសា កន្លងទៅនេះ លោក ហ៊ុន សែន បានអំពាវនាវជាថ្មីទៀតដល់រដ្ឋាភិបាលលោក Joe Biden ឱ្យលុបបំណុលនោះចោល ឬក៏បង្វិលវាទៅជាជំនួយមនុស្សធម៌សម្រាប់កម្ពុជាវិញ។
ដូចលើកមុនៗដែរ លោក ហ៊ុន សែន បានលើកហេតុផលបែបនយោបាយដើម្បីទាញយកប្រជាប្រិយភាពពីពលរដ្ឋអំពីបញ្ហាបំណុលនោះថា «ខ្ញុំចាត់ទុកបំណុលនោះជាបំណុលកខ្វក់ ដែលអាមេរិកបង្ខំកម្ពុជាឱ្យខ្ចីនៅពេលនោះ ដើម្បីទិញគ្រាប់បែកអាមេរិកយកមកទម្លាក់លើក្បាលខ្មែរ»។
នៅពេលដែលលោក ហ៊ុន សែន ប្រើភាសាបែបនេះ តើអាមេរិកអាចទទួលយកហេតុផលដូច្នោះបានទេ? ប្រសិនបើអាមេរិកយល់ព្រមលុបចោលបំណុលនោះតាមការលើកឡើងរបស់លោក ហ៊ុន សែន មែន ដូច្នេះវាមានន័យថា អាមេរិកទទួលស្គាល់ថា ខ្លួនបានបង្ខំឱ្យរដ្ឋាភិបាលលោក លន់ ណុល ខ្ចីលុយនោះដើម្បីទិញអាវុធយកមកសម្លាប់ខ្មែរគ្នាឯង។ ផ្ទុយទៅវិញ សហរដ្ឋអាមេរិកប្រាកដជាបដិសេធនូវការចោទប្រកាន់របស់លោក ហ៊ុន សែន។
ក្នុងសវនាការមួយរបស់គណៈកម្មការកិច្ចការបរទេសនៃរដ្ឋសភាអាមេរិកក្នុងឆ្នាំ២០១០ តំណាងរដ្ឋាភិបាលអាមេរិកបានអះអាងថា នោះគឺជាបំណុលសម្រាប់អភិវឌ្ឍវិស័យកសិកម្ម។
ស្រដៀងគ្នានឹងសហរដ្ឋអាមេរិក កម្ពុជាក៏កំពុងជំពាក់បំណុលប្រទេសរុស្ស៊ី ចំនួន ១៥០០លានដុល្លារអាមេរិកផងដែរ។ នេះគឺជាបំណុលដែលរដ្ឋាភិបាលនៃគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា (CPP) បានខ្ចីក្នុងសម័យសង្គ្រាមស៊ីវិលនាទសវត្សឆ្នាំ១៩៨០។ កាលនោះ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាដែលកំពុងគ្រប់គ្រងអំណាចក្រោមអាណានិគមវៀតណាម ក៏បានទទួលការគាំទ្រពីអតីតសហភាពសូវៀត ឬរុស្ស៊ីបច្ចុប្បន្ន ក្នុងការផ្គត់ផ្គង់ និងលក់អាវុធយុទ្ធភណ្ឌដើម្បីធ្វើសង្គ្រាមច្បាំងនឹងក្រុមខ្មែរតស៊ូនៅតាមជាយដែនកម្ពុជា-ថៃ។ ដើម្បីទប់ទល់នឹងសង្គ្រាមនោះ CPP បានបង្កើតយុទ្ធនាការ “ក–៥” ដោយកែនពលរដ្ឋខ្មែររាប់ម៉ឺននាក់ឱ្យទៅកាប់ព្រៃ និងដើរកាត់ចម្ការមីននៅតាមសមរភូមិក្តៅនានាដែលបណ្តាលឱ្យខ្មែររាប់ម៉ឺននាក់បាត់បង់ជីវិត រងរបួស និងពិការរហូតមកទល់សព្វថ្ងៃនេះ។
តារាចម្រៀងអាយ៉ៃខ្មែរដ៏មានប្រជាប្រិយមួយ គឺលោក ព្រហ្ម ម៉ាញ បាននិយាយកំប្លែងនៅសម័យនោះថា «ពេលទៅជិះឡាន ពេលមកជិះចាន»។ ប៉ុន្តែលោក ហ៊ុន សែន មិនដែលចាត់ទុកបំណុលដែលគាត់ជំពាក់ប្រទេសរុស្ស៊ី នេះថាជាបំណុលកខ្វក់ ឬបំណុលឈាមនោះទេ។
ក្នុងដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រីរុស្ស៊ី មកកម្ពុជា ក្នុងឆ្នាំ២០១៥ និងការធ្វើទស្សនកិច្ចរបស់ថ្នាក់ដឹកនាំនៃប្រទេសកម្ពុជា ទៅកាន់ប្រទេសរុស្ស៊ី ក្នុងឆ្នាំ២០១៦ រដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន ក៏បានស្នើសុំឱ្យប្រទេសរុស្ស៊ី លុបបំណុលនោះដែរ តែមិនបានលើកអំពីហេតុផលដូចដែលខ្លួនលើកជាមួយរដ្ឋាភិបាលអាមេរិកឡើយ។
យោងតាមការចុះផ្សាយរបស់សារព័ត៌មានរុស្ស៊ី RBTH ក្នុងខែមករា ឆ្នាំ២០១៧ ប្រទេសរុស្ស៊ី ចង់ដោះស្រាយបំណុលនេះជាថ្នូរនឹងផលប្រយោជន៍នានាសម្រាប់ប្រទេសរបស់ខ្លួន។ អត្ថបទនោះបន្តថា ក្នុងជំនួបជាមួយប្រធានាធិបតីរុស្ស៊ី លោក វ្ល៉ាឌីមៀរ ពូទីន (Vladimir Putin) ក្នុងប្រទេសរុស្ស៊ី នាឆ្នាំ២០១៦ លោក ហ៊ុន សែន យល់ព្រមដោះស្រាយបំណុលនោះតាមរយៈការផ្គត់ផ្គង់ផលិតផលពីកម្ពុជា និងការផ្តល់លក្ខខណ្ឌអនុគ្រោះដល់ក្រុមហ៊ុនរុស្ស៊ី ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ដូច្នេះ បើគេមើលលើសេណារីយោនៃដំណោះស្រាយបំណុលរវាងអាមេរិក និងរុស្ស៊ី លោក ហ៊ុន សែន បានបង្ហាញនូវចេតនា និងស្តង់ដារខុសគ្នា។
ចំពោះបំណុលដែលកម្ពុជាជំពាក់អាមេរិក គេឃើញមានការបង្ហាញតួលេខផ្សេងគ្នា។ ក្នុងឆ្នាំ២០១៧ ស្ថានទូតអាមេរិកក្នុងក្រុងភ្នំពេញ បានប្រាប់សារព័ត៌មានក្នុងស្រុកថា បំណុលបានកើនដល់ចំនួន ៥០៥លានដុល្លារអាមេរិក តែប្រព័ន្ធឃោសនារបស់លោក ហ៊ុន សែន ឈ្មោះ Fresh News បានផ្សាយក្នុងឆ្នាំ២០២១ នេះថា បំណុលនោះបានកើនឡើងដល់ចំនួន ៧០០លានដុល្លារអាមេរិកហើយ។ ដូច្នេះ គេអាចប៉ាន់ប្រមាណថា បំណុលនោះមានចំនួនចន្លោះពី ៥០០ ទៅ ៧០០លានដុល្លារអាមេរិក។
ទោះបីមានការតវ៉ាពីលោក ហ៊ុន សែន ជាបន្តបន្ទាប់កន្លងមកក្តី តែសហរដ្ឋអាមេរិកមិនទាន់យល់ព្រមឡើយរហូតដល់ពេលនេះ។
តើអ្វីទៅជាមូលហេតុនៃការមិនយល់ព្រមរបស់អាមេរិក?
សារព័ត៌មាន Asia Times បានផ្សាយកាលពីខែកក្កដា កន្លងទៅនេះថា ប្រហែលជាមន្ត្រីខ្លះក្នុងក្រុងវ៉ាស៊ីនតុនប្រាកដជាយល់ថាការលុបចោលបំណុលរបស់កម្ពុជា អាចជាគំរូអាក្រក់ដល់ប្រទេសដទៃដែលរហូតដល់ពេលនេះ អាមេរិកមិនដែលលុបចោលបំណុលដល់រដ្ឋាភិបាលបរទេសណាមួយឡើយ។
សារព័ត៌មាននេះក៏បានដកស្រង់សម្ដីមន្ត្រីអាមេរិកមួយរូបដែលថ្លែងថា ប្រសិនបើកម្ពុជាចង់ដោះស្រាយបញ្ហានេះមែន កម្ពុជាគួរអង្គុយតុពិភាក្សាគ្នារបៀបជាមនុស្សពេញវ័យ ជាជាងយំស្រែកដាក់ខ្លួនជាជនរងគ្រោះក្នុងអតីតកាល ហើយទីបំផុតលោក ហ៊ុន សែន នឹងកេងយកផលចំណេញប្រជាប្រិយភាពនោះទេ។
លោក Scot Maciel អតីតអនុរដ្ឋលេខាធិការនៃក្រសួងការបរទេសអាមេរិក ទទួលបន្ទុកកិច្ចការអាស៊ីខាងកើត និងតំបន់ប៉ាស៊ីហ្វិក បានថ្លែងនៅក្នុងសវនាការរបស់ព្រឹទ្ធសភាអាមេរិកក្នុងឆ្នាំ២០០៨ ថា តាមពិត កម្ពុជាគ្មានឆន្ទៈ និងគ្មានលទ្ធភាពនៃការសងបំណុលនោះ។
បើយោងតាមធនាគារពិភពលោក បំណុលបរទេសរបស់កម្ពុជាកើនឡើងដល់ទៅ ៩៦០០ ឬជិតមួយម៉ឺនលានដុល្លារអាមេរិក ដែលស្មើនឹង ៣៥,២% នៃផលទុនសរុប (GDP) ត្រឹមឆ្នាំ២០២១។
ដោយផ្អែកលើតួលេខនេះ រដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន តែងតែអួតអាងថាកម្ពុជានៅតែអាចខ្ចីបំណុលបរទេសបាន និងមានលទ្ធភាពសងត្រឡប់ទៅវិញ។
ដូច្នេះ បើគេប្រៀបធៀបបំណុលកម្ពុជាចំពោះសហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងចំនួនប្រមាណ ៧០០លានដុល្លារទៅនឹងបំណុលបរទេសសរុបរបស់កម្ពុជាប្រមាណ ១ម៉ឺនលានដុល្លារនោះ គេឃើញថាបំណុលរបស់កម្ពុជាចំពោះអាមេរិកស្មើនឹង ៧% នៃបំណុលបរទេសសរុបតែប៉ុណ្ណោះ។
នៅឯសវនាការរដ្ឋសភាអាមេរិកក្នុងឆ្នាំ២០១០ អតីតអនុរដ្ឋលេខាធិការមួយរូបទៀតនៃក្រសួងការបរទេសអាមេរិក គឺលោក Joseph Yun បានលើកឡើងថា កម្ពុជាសុខចិត្តទុកបំណុលដែលខ្លួនជំពាក់អាមេរិកឱ្យកើនឡើង តែសុខចិត្តសងម្ចាស់បំណុលដទៃទាន់ពេលវេលា៕