ពលរដ្ឋអាមេរិកាំងដើមកំណើតខ្មែរមួយចំនួន មិនសប្បាយចិត្តនឹងការអំពាវនាវពីក្រុមប្រឆាំង ឲ្យដកសញ្ជាតិ ព្រោះតែគាំទ្ររដ្ឋាភិបាល និងបក្សផ្ដាច់ការដឹកនាំដោយនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន។ គេនាំគ្នាប្រឆាំងលោក សម រង្ស៊ី តាមការអំពាវនាវពីលោក ហ៊ុន សែន ឲ្យសភាអាមេរិកាំងដកសញ្ជាតិ។
តើអ្នកចូលសញ្ជាតិចាំពាក្យពេចន៍ក្នុងសម្បថដូចម្តេចខ្លះ?
សហរដ្ឋអាមេរិកដែលផ្តើមពីរដ្ឋអាណានិគមចំនួន១៣ (13 colonies) រហូតផ្តុំបង្កើតបានរដ្ឋចំនួន៥០ គឺផុសចេញពីស្មារតីរើបម្រះរំដោះខ្លួនចេញឲ្យរួចផុតពីនឹមអាណានិគមគាបត្បៀតពីសំណាក់ព្រះរាជាផ្ដាច់ការ ស្វែងរកសិទ្ធិសេរីភាពរស់នៅជាពលរដ្ឋឯករាជ្យ អធិបតេយ្យ និងប្រកបដោយសេចក្តីថ្លៃថ្នូរពីឆ្នាំ១៧៧៥ ដល់ឆ្នាំ១៧៨៣។
អ្នកស្នេហាជាតិអាមេរិកាំងធ្វើបដិវត្តន៍ក្នុងឆ្នាំ១៧៧៥ ប្រកាសឯករាជ្យនៅឆ្នាំ១៧៧៦ ហើយច្បាំងនឹងអង់គ្លេសរយៈពេល ៨ឆ្នាំ។
បន្ទាប់មកធ្វើសង្គ្រាមស៊ីវិលរយៈពេល ៤ឆ្នាំរវាងពលរដ្ឋភាគខាងជើង និងភាគខាងត្បូង ដើម្បីបំបាត់ទាសកម្ម រំលោភសិទ្ធិមនុស្សជាជនជាតិស្បែកខ្មៅពីឆ្នាំ១៨៦១ ដល់ឆ្នាំ១៨៦៥។ ព្រឹត្តិការណ៍ក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រអាមេរិកាំងចាប់ពីសង្គ្រាមបដិវត្តន៍ដល់សង្គ្រាមស៊ីវិល រួមទាំងការចូលរួមក្នុងសង្គ្រាមលោកលើកទី១ លើកទី២ សង្គ្រាមជ្រោយកូរ៉េ និងសង្គ្រាមយៀកណាម។ល។ សុទ្ធតែទាក់ទងនឹងសិទ្ធិសេរីភាព សេចក្តីថ្លៃថ្នូររបស់បុគ្គលគ្រប់រូបជាមនុស្សជាតិដែលរស់ក្រោមរបបគាបសង្កត់បែបណាមួយ។
មាត្រា១ កថាខណ្ឌទី២ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញអាមេរិកាំងពេលប្រកាសឯករាជ្យ ស្ថាបនិកឯករាជភាពអាមេរិកាំង ចារឹកថា៖ ជីវិត សេរីភាព (ពីការរឹតត្បិតប្រិតប្រៀងរបស់រដ្ឋអំណាច) និងការស្វែងរកសុភមង្គល (Life, Liberty and the Pursuit of Happiness)។ នេះមានន័យថា មនុស្សត្រូវការរស់ ត្រូវការសេរីភាព និងត្រូវការរស់ដោយសុភមង្គល ឬដោយសេចក្តីសុខចម្រើនល្អប្រពៃ។ ពោលគឺមិនមែនគ្រាន់តែមានជីវិត ហើយរស់រហេមរហាមតោកយ៉ាកក្រោមការគាបសង្កត់ រឹតត្បិតពីសំណាក់រដ្ឋអំណាចនោះឡើយ។
ស្ថាបនិកអាមេរិកាំងបង្កបង្កើតសហរដ្ឋអាមេរិក ឬពីរដ្ឋជាច្រើនបញ្ចូលគ្នាជាជាតិតែមួយ (E Pluribus Unum) មានបំណងឲ្យទឹកដីនេះក្លាយជារបបសាធារណរដ្ឋ មិនមែនរាជាណាចក្រ ឬរាជាធិបតេយ្យ សង្គមនិយម កុម្មុយនីស្តនិយម ឬរបបផ្ដាច់ការនិយមបែបណាមួយនោះទេ។ ពាក្យពេចន៍ឃ្លាប្រយោគក្នុងពេលសច្ចាប្រណិធាន គេបន្ទរព្រមគ្នាក្នុងពិធីគោរពទង់ជាតិ ភ្លេងជាតិ ត្រូវបានគេកែសម្រួល ៣ដង៖
- សម្បថដើមដំបូងបង្អស់នៅឆ្នាំ១៨៩២ គេសូត្រថា៖ ខ្ញុំសន្យាសេចក្តីស្មោះពិត (ឥតងាករេ) ចំពោះទង់ជាតិខ្ញុំ និងរបបសាធារណរដ្ឋដែលទង់ជាតិជាតំណាងប្រជាជាតិមួយ មិនអាចបំបែកបាន ប្រកបដោយសេរីភាព និងយុត្តិធម៌សម្រាប់គ្រប់គ្នា។
- ឆ្នាំ១៩២៣ គេបន្ថែមពាក្យខ្លះថា៖ ខ្ញុំសន្យាសេចក្តីស្មោះពិត (ឥតងាករេ) ចំពោះទង់ជាតិនៃសហរដ្ឋអាមេរិក និងរបបសាធារណរដ្ឋដែលទង់ជាតិជាតំណាងប្រជាជាតិមួយ មិនអាចបំបែកបាន ប្រកបដោយសេរីភាព និងយុត្តិធម៌សម្រាប់គ្រប់គ្នា។
- នៅឆ្នាំ១៩៥៤ ដោយឆ្លើយតបនឹងការគំរាមកំហែងពីរបបកុម្មុយនីស្ត គេបន្ថែមពាក្យខ្លះទៀតថា៖ ខ្ញុំសន្យាសេចក្តីស្មោះពិត (ឥតងាករេ) ចំពោះទង់ជាតិនៃសហរដ្ឋអាមេរិក និងរបបសាធារណរដ្ឋដែលទង់ជាតិជាតំណាងប្រជាជាតិមួយ មិនអាចបំបែកបាន ប្រកបដោយសេរីភាព និងយុត្តិធម៌សម្រាប់គ្រប់គ្នា។
ជនបរទេសមករស់លើទឹកដីសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលមានសិទ្ធិចូលសញ្ជាតិអាមេរិកាំង ត្រូវរៀនទន្ទេញចងចាំមាត់ ឬសូត្រត្រាប់តាមមគ្គុទ្ទេសក៍ជារដ្ឋអាជ្ញាម្នាក់រៀងរាល់ពេលស្បថសច្ចាក្រោមអធិបតីភាពចៅក្រមតុលាការសហព័ន្ធ។ រដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិក រំពឹងថា មនុស្សម្នាក់ៗដែលទៅស្បថចូលសញ្ជាតិ ពិតជាមានចិត្តគំនិតស្មោះត្រង់ដូចដែលអណ្តាតរបស់ខ្លួនបានសូត្រតាមឃ្លាទាំង ៣១ពាក្យសម្បថទាំងអស់នោះ ដោយឥតលាក់ពុត ឥតភូតកុហកខ្លួនឯងតាមតែសម្ដីស្មោះងារ ឬថាឲ្យតែរួចពីមាត់នោះឡើយ។
អ្នកដែលស្វះស្វែងទៅរស់នៅសហរដ្ឋអាមេរិក ឬប្រទេសសេរីឯទៀត ភាគច្រើនជាជនភៀសខ្លួនពីសឹកសង្គ្រាម ភៀសខ្លួនពីទុរ្ភិក្ស ភៀសពីការតាមធ្វើទុក្ខបុកម្នេញពីរដ្ឋអំណាចកុម្មុយនីស្តផ្ដាច់ការផ្ដាច់មុខគ្រប់ប្រភេទ។ ម្យ៉ាងទៀត គេដឹងថាសហរដ្ឋអាមេរិកជាប្រទេសសេរី ប្រកាន់ប្រជាធិបតេយ្យ យកច្បាប់ជាគោលរកយុត្តិធម៌ ទោះជាវាមិនគ្រប់លក្ខណ៍ដូចឋានទេវតាក៏ដោយ។
រដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិក ក៏មិនដែលនឹកស្មានថា អ្នកសុំចូលសញ្ជាតិអាមេរិកាំងមិនស្មោះត្រង់នឹងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ទង់ជាតិ ហើយនិងច្បាប់នៃប្រទេសនេះដែរ ទោះជាគេមិនបានហាមប្រាមចំៗបិទសិទ្ធិបិទសេរីភាពមិនឲ្យគាំទ្រប្រទេសផ្ដាច់ការដទៃក្តី។
ការសម្រេចចិត្តរបស់ពលរដ្ឋអាមេរិកាំងទៅគាំទ្ររដ្ឋអំណាចបក្សកុម្មុយនីស្ត ឬបក្សផ្ដាច់ការផ្ដាច់មុខ ទោះជាដឹងខ្លួនក្តី មិនដឹងខ្លួនក្តី ជាការទទួលខុសត្រូវផ្ទាល់ខ្លួនរបស់បុគ្គលម្នាក់ៗចំពោះមុខច្បាប់។ ខ្មែរអាមេរិកាំងដែលចេញមុខចេញមាត់ចេញឈ្មោះគាំទ្របក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដោយគិតថាជាបក្សនយោបាយការពារប្រយោជន៍ខ្មែរ ជាបក្សនយោបាយសេរី ប្រជាធិបតេយ្យ មិនខុសច្បាប់សហរដ្ឋអាមេរិកនោះ គួរតែហ៊ាននាំគ្នារៀបចំពិធីជួបជុំថ្លែងការណ៍ជាសាធារណៈ ស្លៀកពាក់ឯកសណ្ឋានបក្សគ្រប់គ្នា ថតបង្ហោះផ្សព្វផ្សាយតាមហ្វេសប៊ុក មិនបាច់ព្រួយបារម្ភ មិនបាច់លាក់បាំងអ្វីទេ។
កម្ម និងផលវិបាក បុគ្គលជាអ្នកទទួល។
ក្នុង ៥០រដ្ឋនៃសហរដ្ឋអាមេរិក ក្រុមការងារយុវជនបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដែលមានសកម្មភាពមមាញឹកជាងគេស្ថិតនៅក្នុងរដ្ឋភាគពាយព្យ គឺរដ្ឋអ៊័រីហ្គឹន (Oregon) ជាប់នឹងរដ្ឋវ៉ាស៊ីនតុន (Washington State)។
ថ្ងៃអាទិត្យ ទី២៧ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២១ ក្រុមការងាររៀបចំអង្គការចាត់តាំងយុវជនបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ទទួលបន្ទុករដ្ឋអ៊័រីហ្គឹន នៃតំបន់ឆ្នេរខាងលិច រៀបចំកិច្ចប្រជុំស្តីអំពី “ការពិភាក្សាលើវឌ្ឍនភាពការងារ និងទិសដៅអនុវត្តបន្ត” ជាមួយប្រធាន អនុប្រធាន សមាជិកគណៈកម្មាធិការសាខាបក្សនៃគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ប្រចាំរដ្ឋអ៊័រីហ្គឹន អមជាមួយការអបអរសាទរខួបអនុស្សាវរីយ៍លើកទី៧០ នៃថ្ងៃបង្កើតគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ក្រោមអធិបតីភាពឯកឧត្តមឧកញ៉ា ស្រី ចាន់ថន អនុប្រធានតំបន់ឆ្នេរខាងលិចទទួលបន្ទុករដ្ឋអ៊័រីហ្គឹន តាមប្រព័ន្ធអនឡាញ។
បុរសចូលរួមមានឈ្មោះ ដោក ខេមរិន្ទ, ឈឹម កុសាតសេរីវុទ្ធ, សេក រ៉ាតា, ឌី បូរីម៉ា, ជិន វិទូ, ឈ្មោះ ទឹង, ស្ត្រី អ៊ុង រដ្ឋា, កញ្ញា រ៉ាង។ បុរស យិន សាម៉ុន, ស្ត្រី រ៉ន់ដា រ៉ហ្សាន់ឌើ (Rhonda Rosander) ក៏ស្ថិតក្នុងក្រុមការងារនេះដែរ។
ថ្ងៃទី៣ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៩ ក្រុមការងារយុវជនរដ្ឋអ៊័រីហ្គឹន រៀបចំកិច្ចប្រជុំពិភាក្សាបូកសរុបការងារប្រចាំឆ្នាំ និងការដាក់ទិសដៅសម្រាប់អនុវត្តបន្តសម្រាប់ឆ្នាំ២០២០ និងពិសាអាហារសាមគ្គីរបស់ក្រុមការងារយុវជនក្រៅប្រទេសប្រចាំរដ្ឋអ៊័រីហ្គឹន នៃតំបន់ឆ្នេរខាងលិច។
ថ្ងៃទី៤ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៨ ក្រុមការងារយុវជនក្រៅប្រទេសប្រចាំរដ្ឋអ៊័រីហ្គឹន បាននាំគ្នាទៅស្រុកខ្មែរដោយមានការទទួលបដិសណ្ឋារកិច្ចនៅប្រទេសកម្ពុជាពីក្រុមទទួលខុសត្រូវសម្រាប់រដ្ឋអ៊័រីហ្គឹន ភាគខាងលិចសហរដ្ឋអាមេរិក។
ថ្មីៗនេះ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានអំពាវនាវឲ្យពលរដ្ឋខ្មែរអាមេរិកាំង ដែលគាំទ្ររាជរដ្ឋាភិបាល និងបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ឲ្យទៅប្រមូលផ្តុំគ្នានៅវិមានសភាជាតិដើម្បីឲ្យអ្នកធ្វើច្បាប់ដកសញ្ជាតិអាមេរិកាំងរបស់គេវិញ។ លោកបានសម្ដែងប្រតិកម្មទៅនឹងការប្រកាសពីលោក សម រង្ស៊ី ដែលថាលោកនឹងរកមេធាវីពិនិត្យមើលលទ្ធភាពដកសញ្ជាតិអាមេរិកាំងពីជនជាតិខ្មែរចូលសញ្ជាតិ ព្រោះតែគេគាំទ្របក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដែលជាអតីតបក្សកុម្មុយនីស្ត និងរាជរដ្ឋាភិបាលផ្ដាច់ការដឹកនាំដោយលោក ហ៊ុន សែន និងបក្សពួកមួយចំនួនដែលជាអតីតកម្មាភិបាលយោធាជាន់ខ្ពស់ខ្មែរក្រហម។
នៅចុងខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២១ នេះ ពលរដ្ឋខ្មែរអាមេរិកាំងមួយចំនួនតូចនៅក្រុងឡូវ៉ែល រដ្ឋម៉ាស្សាឈូស្សេត៍ (Massachusetts) និងក្រុងខ្លះទៀតក្នុងកាលីហ្វ័នីញ៉ា ដឹកនាំដោយសិល្បករ យស់ បូវណ្ណៈ បានធ្វើបាតុកម្មប្រឆាំងនឹងលោក សម រង្ស៊ី ដែលចង់ស្នើឲ្យរដ្ឋាភិបាលអាមេរិកាំងដកសញ្ជាតិពីខ្លួន។
នេះបង្ហាញថា ពលរដ្ឋអាមេរិកាំងដើមកំណើតខ្មែរស្តាប់ និងធ្វើតាមការអំពាវនាវពីលោក ហ៊ុន សែន ប៉ុន្តែប្រឆាំងនឹងលោក សម រង្ស៊ី មិនបានទៅសុំឲ្យអ្នកធ្វើច្បាប់អាមេរិកាំងដកសិទ្ធិ ដកសញ្ជាតិអាមេរិកាំងរបស់គេនោះទេ។ ទោះជាយ៉ាងណាក្តី ពលរដ្ឋខ្មែរអាមេរិកាំងដែលខំលាក់មុខលាក់ឈ្មោះ មិនចង់ឲ្យគេដឹងគេស្គាល់សុះសាយអំពីការចូលធ្វើជាសមាជិកបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ជាអ្នកគាំទ្របក្សកាន់អំណាចផ្ដាច់ការផ្ដាច់មុខនោះ ទីបំផុតក៏បានចេញបង្ហាញខ្លួនជាសាធារណៈ។
តើអ្នកណាចាញ់កលអ្នកណាឥឡូវនេះ បើសិនជាគេមានរឿង?
ក្រៅពីអ្វីដែលលោក សម រង្ស៊ី បានអធិប្បាយអំពីច្បាប់អន្តោប្រវេសន៍ និងសញ្ជាតិអាមេរិកាំង ពលរដ្ឋអាមេរិកាំងដើមកំណើតខ្មែរគួរដឹងច្បាស់ខ្លួនឯងថា តើច្បាប់ហ្នឹងចែងថាដូចម្តេចខ្លះ ហើយក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិក អនុវត្តតាមច្បាប់ណាខ្លះចំពោះជនបរទេសចូលសញ្ជាតិ មុននឹងនាំគ្នាភ័យឆោឡោលោតតាមលោក ហ៊ុន សែន ហើយកេណ្ឌគ្នាប្រឆាំងនឹងលោក សម រង្ស៊ី នោះ។
តុលាការច្បាប់សហរដ្ឋអាមេរិកចាប់កំហុសដាក់ទោសផ្ដន្ទាមនុស្សឈរលើព័ស្តុតាងជាក់ស្តែង (material facts) អំពើ ទង្វើដែលផ្ទុយ ឆ្គង ល្មើសនឹងមាត្រាច្បាប់មានចែងស្រាប់ ហៅថាធរមាន ប្បញ្ញត្តិ មិនមែនប្រព្រឹត្តទៅតាមអារម្មណ៍ តាមទស្សនៈ យោបល់ ការយល់ឃើញ ការស្មាន ឬសន្និដ្ឋានគ្មានការពិតពីមនុស្សណាម្នាក់ទេ។
ភាគបន្ត សូមជូននៅសប្តាហ៍ក្រោយទៀត៕