កម្ពុជានៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងលោក ហ៊ុន សែន ប្រមាណ ៤០ឆ្នាំកន្លងមកនេះ បានស្ថិតក្នុងចំណោមប្រទេសក្រីក្របំផុតក្នុងលោក។ ភាគីខ្មែរពាក់ព័ន្ធដទៃទៀត និងសហគមន៍អន្តរជាតិ បានខិតខំចូលរួមអភិវឌ្ឍដោយចំណាយថវិការាប់ពាន់លានដុល្លារ តែនៅពុំអាចលើកស្ទួយប្រទេសនេះឱ្យងើបផុតពីជម្រៅនៃភាពក្រីក្រនោះបាន។
ក្រុមអ្នកតាមដានការអភិវឌ្ឍប្រទេសកម្ពុជា បានចោទប្រកាន់ថា ការអភិវឌ្ឍរបស់កម្ពុជាទៅមុខមិនរួច គឺដោយសារតែការដឹកនាំរបស់លោក ហ៊ុន សែន ខ្វះអភិបាលកិច្ចល្អ និងញាំញីទៅដោយអំពើពុករលួយចាក់ស្រេះស៊ីជម្រៅផ្ទៃក្នុងជាតិយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ប៉ុន្តែសកម្មជនសិទ្ធិមនុស្ស និងអ្នកនយោបាយតែងតែលើកឡើងអំពីបញ្ហាចម្បងសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា គឺការបែកបាក់ជាតិទៅវិញ។
បើគេពិនិត្យមើលប្រវត្តិនៃប្រទេសនានាក្នុងពិភពលោកនេះ គេពិបាករកឃើញប្រទេសណាមួយដែលថាមិនដែលជួបការបែកបាក់ជាតិសោះក្នុងប្រវត្តិរបស់ខ្លួន។ ជាមួយគ្នានេះ ប្រទេសខ្លះក៏ទទួលបានជោគជ័យក្នុងការបង្រួបបង្រួមជាតិ រីឯប្រទេសខ្លះមិនអាចធ្វើបានទាល់តែសោះ។
តើអ្វីជាកត្តាចម្បងក្នុងការជួយឲ្យប្រទេសខ្លះអាចរកឃើញផ្លូវបង្រួបបង្រួមជាតិ?
ក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ កម្ពុជាក៏ធ្លាប់ជួបរឿងវិបត្តិបែកបាក់ជាតិជាច្រើនលើកច្រើនគ្រា ហើយក៏ធ្លាប់ទទួលបានការឯកភាពជាតិ និងបានធ្វើឲ្យប្រទេសខ្លាំងក្លារុងរឿងផងដែរ។ ក្នុងសម័យព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ព្រះអង្គបានជួបនូវវិបត្តិធ្ងន់ធ្ងរនៃការបែកបាក់ជាតិតាមរយៈជម្លោះសាសនារវាងក្រុមអ្នកកាន់ពុទ្ធសាសនា និងព្រហ្មញ្ញសាសនា។ ប៉ុន្តែនោះជារឿងដែលព្រះអង្គបានជួបក្នុងដំណាក់កាលដំបូងៗនៃការឡើងគ្រងរាជ្យរបស់ព្រះអង្គ។ ដោយមានព្រះបញ្ញាញាណ និងព្រះទ័យទូលាយ ព្រះអង្គបានរកឃើញផ្លូវបង្រួបបង្រួមជាតិ ហើយព្រះអង្គបានជ្រើសរើសយក និងអនុវត្តផ្លូវនោះប្រកបដោយភាពជោគជ័យ។ កាលនោះ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ បានអនុវត្តវិធីទទួលយក និងគោរពចំពោះសាសនាទាំងពីរ។
តាមរយៈសិលាចារឹកលើជញ្ជាំងប្រាសាទនានាក្នុងបរិវេណប្រាសាទអង្គរខ្មែរ គេបានបង្ហាញនូវរូបសំណាក និងប្រវត្តិនៃសកម្មភាពនានាក្នុងសម័យកាលនោះដោយព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ផ្ទាល់ព្រះអង្គឯង បានបង្ហាញនូវការប្រតិបត្តិនូវសាសនាទាំងពីរក្នុងពេលតែមួយ ដើម្បីធ្វើជាគំរូដល់មន្ត្រី និងប្រជានុរាស្ត្ររបស់ព្រះអង្គ។ ភាពជោគជ័យនៃការបង្រួបបង្រួមជាតិនោះហើយដែលធ្វើឱ្យព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ កសាងប្រទេសខ្មែរបានរុងរឿងខ្លាំងក្លានាសម័យនោះ។
ក្នុងទសវត្សឆ្នាំ១៨៦០ លោក Abraham Lincoln ដែលជាប្រធានាធិបតីទី១៦ នៃសហរដ្ឋអាមេរិក បានឡើងកាន់អំណាចក្នុងកាលៈទេសៈដែលជាតិសាសន៍នេះមានការបែកបាក់ខ្លាំងក្លា។ សង្គ្រាមស៊ីវិលរវាងបណ្តារដ្ឋភាគខាងជើង និងរដ្ឋភាគខាងត្បូង បានត្របាក់យកជីវិតមនុស្សរហូតដល់ ៧៥ម៉ឺននាក់គិតត្រឹមដើមឆ្នាំ១៨៦៥។ ប៉ុន្តែលោក Abraham Lincoln បានផ្សះផ្សាការបែកបាក់នោះ និងបានធ្វើឲ្យអាមេរិកទទួលបានឯកភាពជាតិ។
វិធីដែលលោក Abraham Lincoln បានប្រើនោះ គឺការមិនធ្វើឲ្យក្រុមប្រឆាំង ឬសត្រូវរបស់គាត់ឈឺចាប់។ ក្រុមមន្ត្រីខ្លះក្នុងគណបក្សសាធារណរដ្ឋរបស់គាត់នាពេលនោះ បានរិះគន់លោកថាជាមេដឹកនាំទន់ខ្សោយ ដោយចង់ឃើញគាត់ប្រើអំណាច និងចាត់វិធានការខ្លាំងក្លាលើក្រុមប្រឆាំង។
សារព័ត៌មាន Time (time.com) នៅសហរដ្ឋអាមេរិក បានចុះផ្សាយថា ក្នុងឱកាសស្បថចូលកាន់តំណែងនាថ្ងៃទី៤ ខែមីនា ឆ្នាំ១៨៦៥ លោក Abraham Lincoln មិនបានប្រើប្រាស់ឱកាសនោះអួតអាងអំពីជ័យជម្នះ និងលើកតម្កើងប្រជាប្រិយភាពរបស់ខ្លួននោះទេ ហើយក៏មិនបានធ្វើការត្មះតិះដៀលថ្កោលទោស ឬវាយប្រហារក្រុមប្រឆាំងឲ្យអាម៉ាស់មុខនោះដែរ។
សារព័ត៌មាននេះបានបន្តថា ផ្ទុយទៅវិញគាត់បានយកឱកាសនោះផ្សះផ្សាជាតិ ដោយបានថ្លែងអំពីភាពរងគ្រោះរបស់ជនជាតិអាមេរិកាំងទាំងអស់ រួមទាំងក្រុមកាន់អំណាច និងក្រុមប្រឆាំងដែលសុទ្ធតែទទួលរងការឈឺចាប់ និងប៉ះពាល់ដោយសង្គ្រាមស៊ីវិលដែលបណ្តាលមកពីការបែកបាក់ជាតិ។
ស្រដៀងគ្នានេះដែរ លោក Nelson Mandela ដែលបានក្លាយជាប្រធានាធិបតីនៃប្រទេសអាហ្វ្រិកខាងត្បូងក្នុងឆ្នាំ១៩៩៤ បានផ្សះផ្សាជាតិរបស់លោកតាមរយៈវិធីមិនសងសឹក ឬមិនធ្វើឲ្យក្រុមអ្នកចាញ់រងការឈឺចាប់។ មុនពេលឡើងកាន់អំណាចរបស់លោក រដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសនេះគ្រប់គ្រងដោយពួកស្បែកស ដែលមានការរើសអើងប្រកាន់ពូជសាសន៍ ធ្វើទុក្ខបុកម្នេញយ៉ាងឃោរឃៅលើពួកស្បែកខ្មៅម្ចាស់ទឹកដី។ លោក Nelson Mandela គឺជាជនជាតិស្បែកខ្មៅមួយរូបដែលបានធ្វើការប្រឆាំងនឹងទង្វើឃោរឃៅរបស់រដ្ឋាភិបាលនៃពួកស្បែកសយ៉ាងខ្លាំងក្លា ហើយលោកត្រូវគេចាប់ដាក់ពន្ធនាគារជាច្រើនលើកច្រើនសា។ បន្ទាប់ពីឡើងកាន់អំណាច លោកបានអត់ឱន និងបានបង្កើតទំនាក់ទំនងល្អជាមួយអ្នកកាន់អំណាចក្នុងរដ្ឋាភិបាលមុនដែលធ្លាប់ធ្វើទុក្ខបុកម្នេញលើរូបលោកផងដែរ។ ដោយសារតែលោក Nelson Mandela បានជោគជ័យក្នុងការផ្សះផ្សា និងការបង្រួបបង្រួមជាតិ ទើបប្រទេសអាហ្វ្រិកខាងត្បូង បានស្គាល់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងការរីកចម្រើនដូចបច្ចុប្បន្ននេះ។
បើគេធ្វើការអង្កេតលើវិធីរបស់មេដឹកនាំជាតិទាំងបីខាងលើ គេអាចធ្វើសំយោគសេចក្តីមួយថា ឆន្ទៈមេដឹកនាំគឺជាកត្តាសំខាន់បំផុតក្នុងការបង្រួបបង្រួម និងផ្សះផ្សាជាតិ។ បន្ទាប់ពីមានឆន្ទៈមោះមុតដើម្បីបុព្វហេតុនេះហើយ ទើបគេឃើញមេដឹកនាំទាំងនោះប្រើវិធីប្រហាក់ប្រហែលគ្នា គឺ៖
- ទី១ ការអនុញ្ញាតឱ្យមានសេរីភាពនៃជំនឿ ឬគំនិត ទោះបីជាជំនឿ ឬគំនិតនោះផ្ទុយពីការយល់ឃើញរបស់ខ្លួនក៏ដោយ។ នេះជាឧទាហរណ៍មួយដែលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ បានធ្វើក្នុងរជ្ជកាលរបស់ព្រះអង្គ។
- ទី២ ការអត់ឱនដល់គូបដិបក្ខ មិនសងសឹក និងមិនបង្កការឈឺចាប់ដល់គូបដិបក្ខ ឬក្រុមប្រឆាំង ថ្វីបើខ្លួនមានឱកាសធ្វើដូច្នោះក៏ដោយ។ បើគេសិក្សាអំពីបុគ្គលិកលក្ខណៈវីរបុរសជាតិទាំងបីនោះ គេឃើញមានការទទួលបាននូវឥទ្ធិពលខាងធម្មសាសន៍ទាក់ទងនឹងនាយកធម៌ ព្រមទាំងព្រហ្មវិហារធម៌ផងដែរ។
ការធ្វើបែបនេះ គឺជាវិធីព្យាបាលសង្គមដើម្បីបញ្ចប់គំនុំគុំកួន និងអំពើហិង្សាលើគ្នាទៅវិញទៅមក ហើយនេះគឺជាផ្លូវដែលលោក Abraham Lincoln និងលោក Nelson Mandela ជ្រើសរើស និងធ្វើបានជោគជ័យសម្រាប់ជាតិរបស់គេ។ ដូច្នេះ ជាតិមួយដែលកំពុងបែកបាក់ប្រាកដជាត្រូវការមេដឹកនាំដែលមានឆន្ទៈចង់បង្រួបបង្រួមជាតិនោះពិតប្រាកដ។
ដូច្នេះ តើអ្នកនយោបាយខ្មែររូបណាក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ននេះដែលជ្រើសយកផ្លូវដូចមេដឹកនាំទាំងបីរូបខាងលើ?
ក្នុងចំណោមអ្នកនយោបាយខ្មែរដែលកំពុងមានឥទ្ធិពល និងលេចធ្លោក្នុងសង្គមខ្មែរបច្ចុប្បន្ន គឺលោក ហ៊ុន សែន លោក កឹម សុខា និងលោក សម រង្ស៊ី។ បើគេពិនិត្យមើលលក្ខណៈសម្បត្តិមេដឹកនាំនយោបាយទាំងបីរូបនេះ ពួកគាត់ម្នាក់ៗសុទ្ធតែមានប្រវត្តិ និងលក្ខណៈសម្បត្តិខុសៗគ្នា។
លោក ហ៊ុន សែន គឺជាកូនកសិករបានទទួលការអប់រំតិចតួច មានប្រវត្តិជាយោធាកងទ័ពព្រៃខ្មែរក្រហម ទាហាន និងបានក្លាយជាអ្នកនយោបាយលេចធ្លោតាមរយៈការធ្វើតាមបញ្ជារដ្ឋាភិបាលវៀតណាម ដើម្បីជាថ្នូរដូរយកមុខនាទី និងអំណាច។ ក្រោយៗមក លោកបានពង្រឹងអំណាចរបស់លោកតាមរយៈមធ្យោបាយទុច្ចរិតនានា ដោយប្រើអាវុធ អំពើហិង្សាឃោរឃៅ និងល្បិចកលផ្សេងៗដើម្បីផ្តួលគូបដិបក្ខរបស់លោកទាំងក្រៅ និងក្នុងបក្សរបស់លោក។ ថ្វីបើលោកមានឱកាសបង្រួបបង្រួម និងផ្សះផ្សាជាតិតាមរយៈកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស នាឆ្នាំ១៩៩១ ក្តី ក៏លោកបំផ្លាញឱកាសនោះចោល និងដើរតាមផ្លូវឃោរឃៅរបស់លោកវិញដដែល។
លោក កឹម សុខា គឺជាកូនកសិករបានរៀនបញ្ចប់ថ្នាក់អនុបណ្ឌិតផ្នែកគីមីវិទ្យានៅប្រទេសឆេកូ។ លោកធ្លាប់បានទទួលការបណ្តុះបណ្តាលផ្នែកសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិជាច្រើនលើកច្រើនសា និងធ្លាប់បង្កើតអង្គការសិទ្ធិមនុស្សជាតិមួយនាដើមទសវត្សឆ្នាំ១៩៩០ មុននឹងលោកក្លាយជាអ្នកនយោបាយលេចធ្លោមួយរូប បន្ទាប់ពីជាប់ឆ្នោតជាសមាជិកសភាក្នុងខេត្តតាកែវ មកពីកូតាគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យសេរីនិយមព្រះពុទ្ធសាសនា ដឹកនាំដោយសម្តេចបវរសេដ្ឋា សឺន សាន។ លោកបានទាមទារឲ្យរដ្ឋសភាបង្កើតគណៈកម្មការសិទ្ធិមនុស្សរបស់សភាជាតិ ដើម្បីជួយជនរងគ្រោះដោយការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
ក្រោយមក លោកក្លាយជាប្រធានគណៈកម្មការសិទ្ធិមនុស្សនៅរដ្ឋសភា និងព្រឹទ្ធសភា រហូតដល់ចុងឆ្នាំ២០០២ បន្ទាប់ពីលោកចាកចេញពីឆាកនយោបាយមកបង្កើតមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា។ លោក កឹម សុខា ត្រូវបានអាជ្ញាធររបបលោក ហ៊ុន សែន ចាប់ដាក់ពន្ធនាគារពីរលើក គឺលើកទី១ នៅថ្ងៃទី៣១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០០៥ និងលើកទី២ នៅថ្ងៃទី៣ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៧។ ការចាប់ខ្លួនលើកទី១ គឺដោយសារតែលោកធ្វើយុទ្ធនាការដើម្បីលើកស្ទួយសិទ្ធិមនុស្ស និងសេរីភាពបញ្ចេញមតិនៅកម្ពុជា រីឯការចាប់ខ្លួនលើកទី២ គឺដោយសារតែលោកជាប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលបានទទួលការគាំទ្រពីពលរដ្ឋខ្មែរកាន់តែច្រើនឡើង។ មុនពេលគេចាប់ខ្លួនម្តងៗ លោក កឹម សុខា តែងតែមានឱកាសចាកចេញពីប្រទេស ប៉ុន្តែលោកមិនព្រមធ្វើដូច្នោះទេ ដោយសុខចិត្តទទួលរងការចាប់ខ្លួន និងជាប់ពន្ធនាគារ។ លោក កឹម សុខា តែងតែអះអាងថា លោកជ្រើសរើសយកផ្លូវអហិង្សាក្នុងការធ្វើនយោបាយជំរុញឲ្យមានការផ្លាស់ប្ដូរនៅកម្ពុជា ដោយមិនគុំកួនសងសឹក និងមិនបង្កការឈឺចាប់ដល់អ្នកដទៃ។
ចំណែកលោក សម រង្ស៊ី វិញ គឺជាកូននាម៉ឺនមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ក្នុងសម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម។ លោករៀនចប់ថ្នាក់សេដ្ឋវិទូនៅប្រទេសបារាំង និងបានក្លាយជាអ្នកនយោបាយដ៏លេចធ្លោមួយរូប បន្ទាប់ពីលោកទទួលបានការតែងតាំងពីសម្តេចក្រុមព្រះនរោត្តម រណឫទ្ធិ ជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុក្នុងឆ្នាំ១៩៩៣។
ក្រោយពីមានជម្លោះជាមួយសម្តេចក្រុមព្រះ និងត្រូវបានគេបណ្តេញចេញពីគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច លោកបានចេញមកបង្កើតគណបក្សនយោបាយរបស់ខ្លួននាពាក់កណ្តាលទសវត្សឆ្នាំ១៩៩០ ដែលគណបក្សនោះមានឈ្មោះថា គណបក្សជាតិខ្មែរ ក្រោយមកមានឈ្មោះថាគណបក្ស សម រង្ស៊ី និងក្រោយមកទៀតដូរទៅជាគណបក្សភ្លើងទៀន។
ពេលខ្លះ លោក សម រង្ស៊ី ជាសត្រូវស៊ីសាច់ហុតឈាមជាមួយលោក ហ៊ុន សែន និងពេលខ្លះទៀត គាត់ជាមិត្តដ៏ផ្អែមល្ហែមត្រជាក់នឹងគ្នាដែរ។ ពេលប្រឆាំងខ្លាំងក្លានឹងលោក ហ៊ុន សែន លោក សម រង្ស៊ី បានប្រកាសថា «មានស៊ីអត់សែន មានសែនអត់ស៊ី» ហើយគាត់ក្លាយជាអ្នកនយោបាយមួយរូបដែលបានរត់ចេញពីប្រទេសច្រើនជាងគេបង្អស់ ដើម្បីគេចពីការចាប់ខ្លួនពីសំណាក់របស់លោក ហ៊ុន សែន។ ជាទូទៅ គេកត់សម្គាល់ថា លោក សម រង្ស៊ី គឺជាអ្នកនយោបាយប្រឆាំងដែលមានប្រើវោហារសាស្ត្របែបហិង្សាជាងគេ។
បើគេសង្កេតលើសកម្មភាព និងការថ្លែងសារនយោបាយរបស់អ្នកនយោបាយខ្មែរទាំងបីរូបនេះខាងលើ លោក កឹម សុខា គឺជាអ្នកនយោបាយដែលរមែងបង្ហាញនូវសារនយោបាយ និងកាយវិការអហិង្សា និងអធ្យាស្រ័យចំពោះគូបដិបក្ខ។ ឧទាហរណ៍ លោក កឹម សុខា បានទៅចូលរួមបុណ្យសពឪពុកក្មេករបស់លោក ហ៊ុន សែន ដែលបានចោទ និងចាប់គាត់ដាក់ពន្ធនាគារក្តី និងបានទៅគោរពព្រះសពសម្តេចក្រុមព្រះ នរោត្តម រណឫទ្ធិ ដោយផ្ទាល់ ថ្វីបើព្រះអង្គធ្លាប់ចូលរួមប្តឹងឱ្យគេរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ខណៈដែលលោក កឹម សុខា កំពុងជាប់ក្នុងពន្ធនាគារត្រពាំងផ្លុង នាចុងឆ្នាំ២០១៧ ក្តី។
ជាគោលការណ៍សត្យានុម័ត ហិង្សារមែងនាំមកនូវគំនុំសងសឹក ហើយការសងសឹករមែងបង្កើតនូវហិង្សាដែលជាដើមចមនៃការបែកបាក់ជាតិឥតឈប់ឥតឈរ។ ដូច្នេះ អ្វីដែលលោក កឹម សុខា បានធ្វើកន្លងមកនេះ អាចជាវិធីផ្សះផ្សាបង្រួបបង្រួមជាតិតាមយន្តការអហិង្សា។
សូមបញ្ជាក់ថា បទវិភាគនេះមិនឆ្លុះបញ្ចាំងអំពីទស្សនៈរបស់សារព័ត៌មាន The Cambodia Daily ទាំងស្រុងឡើយ៕